Het verhaal achter auteurs Corrette Ploem en Yolande Voskes

Vanuit de afdeling Ethiek, Recht en Humaniora van het Amsterdam UMC, hebben auteurs Yolande Voskes (ethicus) en Corrette Ploem (jurist) de handen ineen geslagen. Ondanks dat ze een andere achtergrond en kennis hebben, zijn beide invalshoeken essentieel. Xendens ging in gesprek en vroeg hoe hun boek tot stand is gekomen en wat de link is met de praktijk.

Basisboek Ethiek en Recht in de Gezondheidszorg

In het Basisboek Ethiek en Recht in de Gezondheidszorg, de herziene editie, laten Yolande en Corrette zien wat de relatie is tussen recht en ethiek. Ethiek staat niet alleen op zich zelf, maar speelt ook een rol bij de invulling van open of abstract geformuleerde juridische normen.

Een voorbeeld: in de wet wordt gesproken over 'goede zorg' en 'goed hulpverlenerschap', maar wat wordt hiermee precies bedoeld? Dit boek laat zien hoe je een vraag juridisch en ethisch benadert, maar ook hoe beide gebieden met elkaar verbonden zijn en elkaar aanvullen. Dat is in de ogen van de eindredacteuren de kracht van dit boek, want in de praktijk zijn beiden moeilijk van elkaar te scheiden.

Het boek is een grondig herziene versie van de eerste editie van het Basisboek Ethiek en Recht in de Gezondheidszorg dat in 2016 onder eindredactie van Guy Widdershoven en Johan Legemaate uitkwam.

Voor wie is dit boek interessant om te lezen?

Dit boek is primair bedoeld voor studenten binnen alle disciplines van de gezondheidszorg, op zowel HBO- als WO niveau waaronder geneeskunde, verpleegkunde gezondheidswetenschappen en aanverwante studies, zoals gezondheidswetenschappen. Daarnaast is het ook geschikt voor professionals die in de zorg werken, om zo op de hoogte te zijn of te blijven van wetten, richtlijnen en principes waaraan ze in hun praktijk gebonden zijn.

Corrette benadrukt: ''Voor de studenten zijn de in het boek behandelde thema's en de ontwikkelingen dienaangaande uiterst relevant; ze bieden een goed fundament voor verdere verdieping, als dat op het pad van de verdere opleiding aan de orde is." Yolande beaamt: ''Het boek is heel geschikt als startpunt van het vak medische ethiek van het bachelorprogramma. Wij proberen met dit boek de lezer niet alleen van basiskennis te voorzien, maar ook meer grip te geven op complexe juridisch-ethische kaders door de stof op een behapbare manier te presenteren en over te dragen".

Auteurs Corrette en Yolande menen dat lezers geen achtergrondkennis in recht of ethiek nodig hebben, maar dat het wel helpt als ze op de hoogte zijn van wat er in de praktijk van de zorgverlening speelt. "Als je je als zorgverlener bijvoorbeeld afvraagt wat het inzagerecht ook alweer betekent, of hoe het zit met de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van ouders ten opzichte van hun minderjarige kinderen, is dit een handig boek, ook omdat het een index heeft", zegt Corrette. Zo kun je gemakkelijk onderwerpen opzoeken.

Theorie op de proef stellen

Aan het einde van ieder hoofdstuk staan praktische tips, literatuursuggesties, richtlijnen en relevante websites, waar je als lezer terecht kunt voor meer informatie. Daarnaast krijgt de lezer ook een casus voorgelegd waar de theorie ook meteen op toegepast wordt.

Als interessant voorbeeld, wijzen de auteurs op de casus uit hoofdstuk 3, casus 'Echtpaar Van de Brink'. "Het lijkt misschien op papier niet direct een ingewikkelde casus, maar de casus illustreert dat de verantwoordelijkheden van de zorgverlener verder gaan dan alleen informatieverstrekking aan de patiënt over het uit te voeren onderzoek en eventuele behandelmogelijkheden".

Casus ‘Echtpaar Van de Brink’

Meneer Van de Brink wordt behandeld, omdat hij erg ziek is. Als onderdeel van de behandeling komt er regelmatig een zorgverlener bij hem en zijn echtgenote thuis om bloed te prikken. Na een aantal huisbezoeken om bloed af te nemen, ziet het echtpaar ervan af en wenst geen bezoek meer te ontvangen.

Er ontstaat een dilemma. Voor meneer Van de Brink is het essentieel om zijn bloedwaarden te monitoren, maar hij weigert dit onderdeel van de behandeling. Hij is wel wilsbekwaam en kan dus goed inschatten wat de situatie is en wat de gevolgen kunnen zijn van het weigeren van een onderdeel van de behandeling. De zorgverlener zou in dit geval de conclusie kunnen trekken om zich aan de wens van de patiënt te houden en zijn bloedwaarden niet langer te volgen.

Yolande: "Als alternatieve optie kan de zorgverlener ook meer aandacht schenken aan het gezamenlijk met de patiënt beslissen over de behandelopties. Hierbij is het van belang om zoveel mogelijk de wensen van de patiënt in acht te nemen, zelfs als de patiënt in kwestie een minder voor de hand liggende keuze maakt die sterk door de omstandigheden wordt ingekleurd. In dit geval kan mogelijk de familie en naasten worden betrokken, die wellicht kunnen helpen het echtpaar op andere gedachten te brengen''. Wel, zo stelt Corrette, is het van belang de vertrouwensrelatie met het echtpaar goed in de gaten te houden. Is het contact met hen eenmaal verstoord geraakt, dan vergt het terugwinnen van het vertrouwen doorgaans veel meer inspanning''

Yolande zoomt nog verder op de casus in. "Als je deze ethisch analyseert, is het minder eenvoudig dan het lijkt. Het is belangrijk voor de patiënt om bloed bij hem te blijven afnemen, en dus verstandiger voor de zorgverlener om zich niet zomaar bij de weigering neer te leggen. Waarom wil de patiënt dit onderdeel van de behandeling staken? In dit geval wordt duidelijk voor de zorgverlener dat de echtgenoot van de patiënt eigenlijk degene is die de behandeling wil staken. Volgens de echtgenoot is het huis in een chaotische staat en wil zij daarom geen bezoekers ontvangen. Daarmee verliest ze echter de medische belangen van haar man uit het oog", zegt Yolande.

Corrette vult aan: "Juridisch gezien gaat het natuurlijk om de wens van de man van het echtpaar, die is hier patiënt. Zijn vrouw mag, zolang hij wilsbekwaam is, geen beslissingen over de zorg nemen. De zorgverlener heeft een zorgplicht jegens de man".

Boodschap van de auteurs

"Dit boek geeft je als lezer niet alleen een goede basis die zich leent voor verdere verdieping, maar dient ook als naslagwerk voor als je op een later tijdstip met juridische en ethische vraagstukken te maken krijgt en niet weet hoe je in een bepaalde situatie moet handelen. Bewaar dit boek daarom ook na je studie in je boekenkast".

Benieuwd naar meerdere interessante casus of wat dit boek nog meer inhoudt? Bestel het boek (hier).

Goed om te weten! Als student en toekomstige zorgprofessional, krijg je bij Boom 5% studentenkorting bij de aanschaf van dit boek.

Over de auteurs

• Corrette Ploem is bijzonder hoogleraar Recht, zorgtechnologie en geneeskunde en universitair hoofddocent gezondheidsrecht aan het Amsterdam UMC.
• Yolande Voskes is universitair hoofddocent medische ethiek aan het Amsterdam UMC.

Beiden zijn onderdeel van de afdeling Ethiek, Recht en Humaniora binnen het Amsterdam UMC.

Uitgeverij Boom

Dit boek is uitgegeven door Koninklijke Boom uitgevers, een uitgeversconcern dat zich richt op gespecialiseerde markten zoals cultuur, educatie, wetenschap. Koninklijke Boom uitgevers kenmerkt zich voluit door haar onafhankelijkheid, door hoogstaande kwaliteit en betrouwbaarheid. Meer weten over de uitgeverij? (klik hier).